راهنمای جامع برای خرید انواع فرز دندانپزشکی

انتخاب ابزار مناسب، در موفقیت درمان‌های دندانپزشکی اهمیت بسزایی دارد و یکی از این ابزارهای حیاتی، فرز دندانپزشکی است. این اجسام کوچک و پرکاربرد، که به مته‌های بسیار ظریف شباهت دارند، با اتصال به هندپیس‌ها برای بریدن، تراشیدن، صاف کردن و شکل‌دهی بافت‌های سخت دندان و استخوان به کار می‌روند.

با توجه به تنوع بسیار بالای فرزها در شکل، جنس، کاربرد و دستگاه مورد استفاده، داشتن یک راهنمای جامع برای خرید انواع فرز دندانپزشکی ضروری است. در این مقاله به معرفی قسمت‌های مختلف فرز، طبقه‌بندی‌ها، نکات کلیدی هنگام خرید، و ویژگی‌های تخصصی هر نوع فرز می‌پردازیم.

کاتالوگ فرز دندانپزشکی

هر فرز دندانپزشکی دارای یک کاتالوگ یا شناسنامه فنی است که اطلاعات دقیقی درباره ساختار، کاربری و ویژگی‌های آن ارائه می‌دهد. مطالعه کاتالوگ فرز، به دندانپزشک کمک می‌کند مناسب‌ترین ابزار را متناسب با نیاز درمانی خود انتخاب کند.

یکی از مهم‌ترین بخش‌های کاتالوگ، کد ISO است؛ یک کد ۱۵ رقمی استاندارد جهانی که جنس، نوع شنک، شکل، زبری و قطر فرز را مشخص می‌کند. این کد خوانایی بالایی برای افراد فنی ایجاد می‌کند. همچنین هر فرز دارای یک کد اختصاصی (Order No) است که هیچ دو فرزی کد یکسان ندارند.

در کاتالوگ، اطلاعات دیگری مانند طول شنک یا طول هد فرز نیز قید شده است. دانستن این مشخصات، دید مناسبی از اندازه، طول عمر و نحوه استفاده فرز به دندانپزشک می‌دهد.

قسمت‌های تشکیل‌دهنده هر فرز

هر فرز دندانپزشکی، از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

• Head (بخش فعال): قسمت بالایی و برنده فرز که مستقیماً با دندان یا پروتز تماس دارد. طول، قطر و جنس این بخش تعیین‌کننده کاربرد فرز است.
• Neck (گردن): بخش اتصال بین هد و شنک است. در برخی فرزها گردن نیز با ماده برنده پوشیده شده است.
• Shank (شنک یا پایه): قسمت پایین‌تر فرز که درون هندپیس قرار می‌گیرد. شنک‌ها در انواع کوتاه، استاندارد و بلند تولید می‌شوند.

آگاهی از ساختار دقیق این سه بخش، کمک می‌کند انتخاب فرز با دقت بیشتری انجام شود.

طبقه‌بندی فرزها بر اساس نوع شنک و دستگاه

فرزهای دندانپزشکی براساس نوع شنک به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند که هر کدام با هندپیس خاصی سازگاری دارند:

• فرزهای HP: دارای شنک بلند و مستقیم، مناسب برای هندپیس‌های مستقیم و جراحی. معمولاً در لابراتوارها و جراحی‌های سنگین به کار می‌روند.
• فرزهای RA: دارای شنک کوتاه‌تر با قفل لچ‌تایپ، مناسب برای آنگل‌های سرعت پایین. کاربرد عمده آن‌ها در پالیش و پرداخت پروتزهای دندانی است.
• فرزهای FG: شنک صاف و بدون قفل، مناسب برای توربین‌های سرعت بالا. این فرزها برای برش سریع و تراش دقیق دندان‌ها ایده‌آل هستند.

انتخاب شنک مناسب، تضمین‌کننده کارایی بالاتر و کاهش آسیب به دندان و دستگاه خواهد بود.

راهنمای خرید انواع فرز دندانپزشکی بر اساس جنس بخش هد

جنس بخش فعال فرز تأثیر زیادی بر کیفیت و دوام آن دارد. مهم‌ترین انواع مواد به کار رفته در ساخت فرز عبارتند از:

فرزهای فولادی (استیل)

اولین نسل از فرزهای دندانپزشکی از فولاد ساخته شدند. این فرزها قیمت پایین‌تری دارند اما در برابر فرسایش مقاوم نیستند. در سرعت‌های بالا سریعاً کند می‌شوند و کیفیت کار را کاهش می‌دهند. امروزه استفاده از این نوع فرزها بسیار محدود شده است.

فرزهای الماسه

فرزهای الماسه با چسباندن ذرات ریز الماس بر روی سطح فلزی ساخته می‌شوند. این فرزها بسته به تراکم ذرات الماس، در انواع نرم تا بسیار زبر تولید می‌شوند و برای تراشیدن و برداشتن بافت‌های سخت عالی هستند. البته پس از چندبار استریلیزاسیون، ذرات الماس از بین می‌روند و کارایی فرز کاهش می‌یابد.

فرزهای کاربایدی

از تنگستن کارباید ساخته می‌شوند؛ ماده‌ای سه برابر سخت‌تر از فولاد. این فرزها طول عمر بیشتری دارند و سطوح دندان را بسیار صاف‌تر از فرزهای الماسه تراش می‌دهند. البته در سرعت‌های پایین‌تر ممکن است دچار ترک یا شکستگی شوند، بنابراین بهترین عملکرد را در توربین‌های سرعت بالا دارند.

فرزهای سرامیکی

این فرزها از زیرکونیا ساخته شده‌اند و مقاومت فوق‌العاده‌ای دارند. در جراحی‌های لثه، برداشت پوسیدگی، لیفت لثه و تراش پروتزهای زیبایی کاربرد دارند. مزیت بزرگ آن‌ها عدم آسیب به بافت سالم دندان در صورت استفاده صحیح است.

فرزهای پلیمری

فرزهای پلیمری طراحی شده‌اند تا تنها پوسیدگی را تراش دهند و به بافت سالم آسیب نرسانند. این ویژگی به ویژه در درمان‌های محافظه‌کارانه بسیار مفید است. فرزهای پلیمری بهترین گزینه برای درمان‌های مینیمالیستی هستند.

نام و شکل انواع فرزهای دندانپزشکی

نامگذاری فرزها بر مبنای شکل قسمت فعال هد انجام می‌شود:

• فرزهای گرد (Round): برای حفره‌سازی، برداشت پوسیدگی و جراحی استخوان
• فرزهای استوانه‌ای (Fissure/Cylinder): برای ایجاد دیواره‌های صاف و مستقیم
• فرزهای مخروطی (Taper/Conical): برای تراش نواحی صعب‌الوصول و آماده‌سازی کرون
• فرزهای سوزنی (Needle/Spear): برای تراش سطوح پروگزیمال و ایجاد خطوط فینیشینگ ظریف
• فرزهای چمفر (Chamfer/Torpedo): برای ایجاد خطوط تراش زاویه‌دار در پروتزهای ثابت
• فرزهای تخم مرغی (Egg/Football): برای تراش قوس‌های داخلی دندان
• فرزهای شعله شمعی (Flame/Bud): برای آماده‌سازی کویتی و خط فینیش beveled
• فرزهای بشکه‌ای (Barrel/Double Conical): برای صاف‌کاری سطوح قوس‌دار لینگوال
• فرزهای گلابی و اینورت (Pear/Invert): برای ایجاد آندرکات و دسترسی به ریشه
• فرزهای چرخی (Wheel/Doughnut): برای تراش‌های عمقی و قوسی
• فرزهای سرموج‌دار (Depth Cutting/Wavy): برای آماده‌سازی دقیق لمینیت‌ها
• فرزهای کراس کات (Cross Cut): با قابلیت تراش سریع و کاهش حرارت
• فرزهای آکریل‌بر (Acrylic Trimming): برای تراش سریع رزین و اکریلیک

طبقه‌بندی فرزها بر اساس میزان زبری (Grit)

زبری سطح فرز یکی دیگر از فاکتورهای مهم است. فرزهای الماسه بر اساس میزان تراکم و درشتی ذرات الماس، به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:

• نوار سفید: بسیار نرم (Ultra Fine)
• نوار زرد: خیلی نرم (Super Fine)
• نوار قرمز: نرم (Fine)
• نوار آبی: متوسط (Standard)
• نوار سبز: سخت (Coarse)
• نوار مشکی: خیلی سخت (Super Coarse)
• دو نوار مشکی: فوق‌العاده سخت (Ultra Coarse)

هرچه رنگ به سمت تیره‌تر میل کند، فرز سخت‌تر و زبرتر می‌شود و برای تراش‌های سنگین‌تر مناسب‌تر است.

طبقه‌بندی بر اساس قطر بخش هد

بیشترین قطر بخش فعال فرز، میزان تماس آن با بافت دندانی را تعیین می‌کند. فرزهای با قطر کمتر دقت بیشتری دارند و برای ظریف‌کاری مناسب هستند، در حالی که فرزهای درشت‌تر برای تراش حجم بیشتری از بافت کاربرد دارند.

جمع‌بندی

در این مقاله، به شکلی جامع و ساختاریافته به بررسی راهنمای خرید انواع فرز دندانپزشکی پرداختیم. از بررسی کاتالوگ و سیستم‌های کدگذاری فرزها گرفته تا معرفی قسمت‌های مختلف هر فرز، طبقه‌بندی‌ها بر اساس شنک، جنس بخش هد و نامگذاری انواع فرزها بر اساس شکل، تمامی نکات کلیدی مطرح شد.

دانستیم که شناخت دقیق مشخصات هر فرز، همچون نوع شنک، میزان زبری، قطر هد و جنس مواد سازنده، تأثیر مستقیمی بر کیفیت و کارایی درمان دارد.
همچنین با ویژگی‌ها، مزایا و معایب فرزهای فولادی، الماسی، کاربایدی، سرامیکی و پلیمری آشنا شدیم.

طبقه‌بندی براساس زبری (Grit) و بیشترین قطر هد، نکته‌ای حیاتی در انتخاب ابزار مناسب متناسب با نیاز درمانی است. در نهایت، آگاهی از نام و شکل فرزها، دندانپزشک را قادر می‌سازد با دقت و سرعت بالاتری بهترین نتایج درمانی را رقم بزند.

بدون شک، دسترسی به چنین راهنمای جامعی می‌تواند از سردرگمی در انتخاب فرزهای متعدد بازار جلوگیری کرده و موجب ارتقاء کیفیت درمان‌ها شود.

سوالات متداول

۱. هر چند وقت باید فرزهای دندانپزشکی را تعویض کرد؟

فرزهای دندانپزشکی باید پیش از کند شدن یا کاهش اثربخشی تعویض شوند. به طور معمول، فرزهای الماسی پس از حدود ۵ بار استفاده نیاز به تعویض دارند، در حالی که فرزهای کاربایدی دوام بیشتری داشته و مدت طولانی‌تری قابل استفاده هستند. عمر مفید فرز بسته به جنس، نوع کاربرد و میزان استریلیزاسیون متفاوت است.

۲. بهترین روش نگهداری از فرزهای دندانپزشکی چیست؟

پس از هر بار استفاده، فرزها باید به طور کامل ضدعفونی و تمیز شوند. این کار می‌تواند شامل اتوکلاو کردن، شستشو با مواد ضدعفونی کننده یا تمیز کردن با برس مخصوص باشد. نگهداری صحیح، علاوه بر افزایش طول عمر فرز، خطر انتقال آلودگی به بیماران را به حداقل می‌رساند.

۳. آیا امکان استفاده از فرز توربین برای آنگل وجود دارد؟

بله، این امکان وجود دارد. اما برای اتصال فرزهای مخصوص توربین به آنگل باید از رابط یا مبدل مخصوص استفاده کرد. این مبدل، ساختار متفاوت شنک فرزهای توربین (FG) و فرزهای آنگل (RA) را هماهنگ می‌کند و اجازه می‌دهد فرز توربین در آنگل مورد استفاده قرار گیرد.